LAMBERTUS ZIJL – Scheepvaart, Handel & Nijverheid

\

Vandaag de laatste beeldengroepen aan het gebouw ‘De Bazel´ in de Vijzelstraat. In 1824 richtte Koning Willem I de Nederlandsche Handel Maatschappij op. Aan het begin van de negentiende eeuw liep de Nederlandse economie danig terug. Met de oprichting van de nieuwe Maatschappij hoopte Koning Willem I de economie een impuls te geven en zo Nederland wederom als een belangrijke speler op de wereldkaart te zetten. De NHM hield zich bezig met de handel in koloniale waren en was in die zin de opvolger van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Dit zien we terug in de hoekbeeldengroepen van het gebouw gemaakt door de beeldhouwer Lambertus Zijl. Op de hoek van de Vijzelstraat/Keizersgracht is een reliëf geplaatst waar de Handel & Nijverheid is afgebeeld, op de hoek Vijzelstraat/Herengracht zien we de Scheepvaart.

Aan de gevel van de Keizersgracht bevind zich ook nog een fraaie ‘safe deposit’-ingang, waarschijnlijk ontworpen door de architect van het gebouw Karel de Bazel.

In de loop van de negentiende eeuw verloor de handel in goederen steeds meer aan belang en zo werd de Nederlandsche Handel Maatschappij uiteindelijk een bank. 

JOSEPH MENDES DA COSTA - Azië en Europa

Aan de Vijzelstraat, in het gebouw van de voormalige Nederlandsche Handel Maatschappij, zit het stadsarchief. In het midden van de gevel van 'De Bazel', is de hoofdingang van het gebouw geplaatst. Een relatieve kleine ingang voor zo’n groot gebouw. Een kleine ingang voor een bankgebouw moest een veilig gevoel geven, zo vond men in de jaren twintig van de vorige eeuw.  Aan weerszijden van deze ingang staan beelden van Joseph Mendes da Costa. De twee vrouwenfiguren verbeelden Azië en Europa, de werelddelen waarmee de Nederlandsche Handel Maatschappij handel dreef.

De onderste foto heb ik in 1986 genomen. Door een fusie in 1964 tussen de  Nederlandsche Handelmaatschappij en de Twentsche Bank werd de naam gewijzigd in 'Algemene Bank Nederland'.

HENDRIK VAN DEN EIJNDE - Coen, Daendels en Van Heutsz

Hoog in de gevel van ‘De Bazel’ aan de Vijzelstraat, prijken beelden van drie Gouverneurs-Generaal van Nederlands-Indië: Jan Pieterszoon Coen, Herman Daendels en Johannes van Heutsz. Deze beelden, gemaakt door Hendrik van den Eijnde, duiden op het grote belang van de handel met deze voormalige kolonie. Het gebouw De Bazel, vernoemd naar haar architect Karel de Bazel, is gebouwd tussen 1919 en 1926 in opdracht van de Nederlandsche Handel Maatschappij.

THEO VAN REIJN – Willem de Zwijger

Boven de hoofdingang van de Willem de Zwijgerkerk aan de Olympiaweg bevindt zich een granieten kop van Willem de Zwijger. De kerk uit 1930/31 werd ontworpen door de Amsterdamse architect Cornelis Kruyswijk. Het beeldhouwwerk is van Theo van Reyn.

HANS MANTJE – Gebroken tafel

In 1982 werd de Gebroken tafel van Hans Mantje geplaatst op het Buikslotermeerplein voor het oude Stadsdeelkantoor. Omdat het plein een totale metamorfose ondergaat werd het beeld in 2007 verplaatst naar de Klaprozenweg.

IWAN VERWEY – Houten negerin

Op het Emmaplein staat, op een klein rood sokkeltje van beton, een houten beeld van een vrouw. Het is gemaakt in 1998 door de Surinaamse beeldhouwer Iwan Verwey. 

HILDO KROP – Jongen met konijnen / Meisje met eekhoorns

Een jaar geleden, op 20 april 2011, had ik het op deze blog over het beeld van Hildo Krop op de brug van het Muzenplein: ‘De onbevangenheid der mensen tegenover het leven’, of zoals het beeld in de volksmond heet: ‘Het meisje en het paard’ uit 1929/32. Op deze brug staan nog twee beelden van Hildo Krop, namelijk twee brugleuningdecoraties ‘Jongen met konijnen’ en  ‘Meisje met eekhoorns’. In het gebied rond het Muzenplein – Apollolaan – Stadionweg staat het overigens vol met beelden van Krop; ik tel hier al snel zo’n kleine dertig beelden van de ‘Stadsbeeldhouwer van Amsterdam’.

KROP, Zuid, mens, dier, kind, brug,

BART VAN DE WEIJER – zonder titel

In 1969 kreeg Bart van der Weijer van  de gemeente Amsterdam een vrije opdracht voor het maken van een beeld speciaal voor het Beatrixpark. Bart van de Weijer denkt dat dit beeld het eerste beeld van cortenstaal was in Nederland. Cortenstaal is een metaallegering, bestaande uit ijzer met toevoegingen, waaronder koper. De roestkleurige oxidehuid schermt het dieperliggende materiaal af van zuurstof, waardoor echte roestvorming sterk wordt vertraagd. In naden en holtes kan door vocht wel sneller roest ontstaan. In maart 1970 werd het ontwerp door de kunstcommissie goedgekeurd. Het voltooide beeld kon niet in één keer op een truck worden vervoerd, het werd in gedeelten aangevoerd en moest ter plekke aan elkaar worden gelast. De afmetingen zijn 188 x 465 x 230 cm. Vanwege het gewicht van het beeld moest er ook eerst een betonnen plaat in een bekisting worden gegoten, dat heeft een aantal dagen geduurd. Op 17 december 1970 stond de Speelplastiek uiteindelijk in zijn volle glorie in het park, maar aan officiële onthullingen deed de gemeente Amsterdam in die jaren niet: “het ging er vrij onverschillig aan toe”, volgens Van der Weijer.

bron: vriendenbeatrixpark.nl

STEEF ROOTHAAN – zonder titel

Dit kunstwerk van Steef Roothaan aan de Hoogoorddreef bij het Atlas kantorencomplex is een serieus en respectvol antwoord op de sobere kantoren. De twee van beton gegoten elementen zijn stevig, niet figuratief en van een indrukwekkend volume. Het een is helderwit, het ander met een laag zwart graniet bekleed. De delen passen bij de zwart-witte horizontalen van het gebouw, aangenaam maar niet opdringerig, haast gedistingeerd. 

bron: amsterdamzuidoost

THEO VOS – Man met pijl / Vrouw met kind

Aan de gevel van de Cornelis Krusemanstraat nrs. 4 t/m 8 vinden we beeldhouwwerk van Theo Vos. Deze gevelbeelden, een man met een pijl en een vrouw met een kind, dateren uit 1926. Het is opmerkelijk hoe weinig er van Theo Vos bekend is, voor een beeldhouwer waarvan er zoveel beeldhouwwerk van hem in Amsterdam staat. 

HILDO KROP – Boogschutter en slang

 

In vervolg op het verhaal van gisteren, belicht ik vandaag de Zocherstraatkant van  de voormalige Vijfde HBS. Hildo Krop heeft aan deze gevel sculpturen toegepast die thematisch gelijk zijn aan die van de Vondelparkgevel. Ook hier blijkt Vishnu verbeeld te zijn, maar nu in de achtste avatar, als de jeugdige Krishna Kaliyana, de bevechter van Kaliya, de slang van de afgrond, die met zijn gif die wereld bedierf. Na de overgave van de slang wordt de wereld weer vruchtbaar en groen. Krop heeft Kaliya verbeeld met het gif druipend uit zijn bek en de jonge Krishna als een naakt boogschuttertje. Net als in het Vondelpark, is ook hier het verhaal weer identiek gespiegeld verbeeld, nu naast de schoolpoort en in de daklijst. Garuda zit ook weer twee keer boven in de daklijst en omklemt een kop van een zeemonster uit de diepte.

bron: Kunst aan de straat – De stad als manifest, Frans van Burkom, 2009

HILDO KROP – Vishnu met Garuda

Aan de Vondelparkgevel van de voormalige Vijfde HBS aan de Zocherstraat vinden we twee gespiegelde reliëfs van de hand van Hildo Krop uit 1917/18. De reliëfs stellen de hindoe-zonnegod Vishnu voor, en wel in zijn voorlaatste – negende – incarnatie of avatar als de Boeddha, ‘statig oprijzend’ uit de oeroceaan, met zijn rijdier, de adelaar Garuda, als vrijstaande sculptuur boven hem afgebeeld, zittend op de daklijst. Krop heeft Vishnu’s eerdere avatars verbeeld als acht, plat uit de muur stekende, vlammende zonneschijven en Garuda houdt de negende in zijn klauw, wachtend op zijn herboren heer. De oeroceaan waarin Vishnu zijn volgende incarnatie afwachtte is voorts afgebeeld als een grote woest slaande Naga-slang, die Krop afbeeldde op een los reliëf aan het bordes. Ook vinden we nog een slangenkop aan de trapleuning naar het bordes.

bron: Kunst aan de straat – De stad als manifest, Frans van Burkom, 2009