JOSEPH MENDES DA COSTA – gevelstenen

In 1912 bouwde de architect Jo Crouwel een wooncomplex aan de Koningslaan 32 – 36. De gevel werd met verschillende gevelstenen gedecoreerd door de beeldhouwer Joseph Mendes da Costa. 

JOSEPH MENDES DA COSTA – Geveldecoraties De Utrecht

Gisteren liet ik hier de gevelbeelden van het mooie kantoorgebouw van de verzekeringsmaatschappij De Utrecht aan het Damrak zien (zie blog van 1 jan. 2013). Maar er is nog veel meer fraais aan dit pand te ontdekken, zoals de apen en roofvogels onder de daklijst. Ook dit bouwbeeldhouwwerk is gemaakt door Joseph Mendes da Costa.

JOSEPH MENDES DA COSTA – Gevelbeelden De Utrecht

Het fraaie kantoorgebouw van verzekeringsmaatschappij De Utrecht aan het Damrak uit 1903-05 is van de hand van de architecten J.F.Staal en A.J.Kropholler. Dit gebouw kwam tot stand na Staals reis door Amerika en is een van de weinige voorbeelden van amerikanisme in de Amsterdamse bouwkunst. De beeldhouwwerken die de gevel versieren zijn ontworpen door Joseph Mendes da Costa en verwijzen naar het verzekeringswezen. Het Algemeen Handelsblad van 27 maart 1907 beschrijft ze aldus: “De bronzen figuur boven de ingang links is De Bescherming, een vrouw die haar kind in een doek tegen zich aandrukt. Rechts De Spaarzaamheid, een eenvoudig mensje, dat een geldstuk in een spaarpot werpt. Beide figuren omvatten het bronzen beeldje op kleinere schaal, een biddende vrouw, bestraald door de (koperen) zon van de levensverzekering, die boven de deur is geplaatst. Midden voor het gebouw staat een man met een boek in de hand, de hand uitgestrekt naar een in elkaar gehurkt monster: De denker, die ‘het onheil onderdrukt’. Dan een vrouwenfiguur, ‘door het wufte in haar gezicht, haar kapsel, haar golvende kleding gekarakteriseerd als ‘het wisselende in de tijden’; zie de zandloper met een kameleon erop, die zij in de hand houdt. Om de hoek, een forse, stevige vrouw met een hondje op de arm, dat het karakter van De Waakzaamheid tot uitdrukking brengt.”

bronnen: Amsterdamse Achitectuur-Een Gids, Guus Kemme & Gaston Bekkers, 2010
               Nederlandse Architectuur van de 20ste eeuw, Hans Ibelings, 2003

HILDO KROP – Berlage, Roland Holst en Mendes da Costa

Een bijzondere brugbekroning is te zien aan de brug over het Zuider Amstelkanaal bij de Parnassusweg. Hildo Krop heeft hier drie figuren geplaatst. Het zijn de architect Berlage met driehoek, de schilder Roland Holst met palet en penseel en de beeldhouwer Mendes da Costa met hamer en beitel. Krop maakte het beeld in 1941/42 maar het mocht van de Duitse bezetter niet worden geplaatst. Het werd uiteindelijk onthuld op 17 april 1957. De combinatie Berlage, Roland Holst en Mendes da Costa is mogelijk gekozen, omdat dit drietal de sluiting van de Haarlemse Kunstnijverheidsschool in 1926 heeft proberen te voorkomen.

bron: Hildo Krop, E.J.Lagerweij-Polak, 1992

JOSEPH MENDES DA COSTA - Azië en Europa

Aan de Vijzelstraat, in het gebouw van de voormalige Nederlandsche Handel Maatschappij, zit het stadsarchief. In het midden van de gevel van 'De Bazel', is de hoofdingang van het gebouw geplaatst. Een relatieve kleine ingang voor zo’n groot gebouw. Een kleine ingang voor een bankgebouw moest een veilig gevoel geven, zo vond men in de jaren twintig van de vorige eeuw.  Aan weerszijden van deze ingang staan beelden van Joseph Mendes da Costa. De twee vrouwenfiguren verbeelden Azië en Europa, de werelddelen waarmee de Nederlandsche Handel Maatschappij handel dreef.

De onderste foto heb ik in 1986 genomen. Door een fusie in 1964 tussen de  Nederlandsche Handelmaatschappij en de Twentsche Bank werd de naam gewijzigd in 'Algemene Bank Nederland'.

JOSEPH MENDES DA COSTA – Herman Heijermans

Herman Heijermans (1864-1924) schreef toneelstukken die zeer sociaal betrokken waren. Een van zijn bekendste werken is wel ‘Op hoop van zegen’. Hij was ook toneelrecensent en schreef felle kritieken. Daarmee maakte hij al snel veel vijanden. In 1929 werd een beeld van Heijermans, gemaakt door Joseph Mendes da Costa, onthuld in het Vondelpark. Het portret was al snel het doelwit van vandalen en in 1934 was het beeld dermate beschadigd dat het werd weggehaald. Aan Mendes da Costa werd verzocht een nieuwe versie te maken. Dit nieuwe beeld werd in 1935 geplaatst in het Leidsebosje. Aan het begin van de oorlog werd het beeld van de joodse schrijver (bovendien gemaakt door een joodse beeldhouwer) zwaar beschadigd. Het beeld werd weggehaald en opgeslagen. Na vele omzwervingen (o.a. in Israël) kwam het in 1957 gehavend terug in Amsterdam. Willem Sandberg, de directeur van het Stedelijk Museum, liet het beeld restaureren en in 1964, honderd jaar na de geboorte van Heijermans, werd het gedenkteken herplaatst in het Leidsebosje. Maar nog steeds moet de kop het af en toe ontgelden; het is ook de afgelopen decennia meerdere keren beschadigd en beklad.

bron: Het Amsterdamse Beeldenboek, 1996

JOSEPH MENDES DA COSTA - Pelikaanreliëf

De kerk van de H.H. Martelaren van Gorcum (de Hofkerk) in het Linnaeushof, werd in 1928-1929 gebouwd door de architect  A.J. Kropholler. De invloed van Berlage op het werk van Kropholler mag duidelijk zijn (zie bijvoorbeeld de beurs op het Damrak). Het pelikaanreliëf in de torenmuur, gemaakt door de beeldhouwer Joseph Mendes da Costa, is een oud christelijk symbool van zelfopoffering van Christus aan het kruis. De pelikaan, die haar jongen uit liefde dooddrukte en vervolgens met haar eigen bloed tot leven wekte, symboliseert de opstanding.