JAAP KAAS – Parende Tijgers (onvoltooid)

In het Kleine Zoogdierenhuis van Artis staat op een hoge sokkel het onvoltooide werk ‘Parende Tijgers’ van Jaap Kaas. Dit laatste werk van Kaas werd na zijn dood in 1972 door zijn oud-leerling Arie Teeuwisse enigszins afgemaakt. Het gipsmodel bevindt zich in Museum Beelden aan Zee, te Scheveningen bij wie het in langdurig bruikleen is ondergebracht door de Jaap Kaas Stichting.

JAAP KAAS – Claudius Civilis

Uit het steunkrediet 1928 / 1930 ontving de beeldhouwer Jaap Kaas de opdracht een beeld te maken voor de tweede binnenplaats van het stadhuis aan de Oudezijds Voorburgwal. Door de verbouwing was deze binnenplaats belangrijker geworden en een monumentaal beeld zou derhalve niet misstaan. Met alleen de restrictie dat het niet weer een Gijsbrecht van Amstel mocht worden, liet men de beeldhouwer vrij in de keuze van het onderwerp. Kaas’ eerste onderwerp, getiteld ‘Wederdopers’, stuitte direct op verzet van de gemeente. Men vond het niet wenselijk dat een bepaalde geestesrichting werd geaccentueerd. In een brief zette Kaas uiteen dat het hem te doen was geweest om de uitbeelding van ‘vrijheidszin, idealisme en ouderliefde’ en dat met behoud van de compositie de titel gewijzigd kon worden in Claudius Civilis, de aanvoerder der Bataven.

bron: Leven en werk van beeldhouwer-tekenaar Jaap Kaas, Jan Teeuwisse, 1987

JAAP KAAS, JOHAN ALTORF of JAN TRAPMAN – Apen en olifantenkoppen

 

Op de Prins Hendrikkade 84 staat het Gebouw Batavia. Het in 1918-1920 gebouwde handelskantoor werd ontworpen in opdracht van de N.V. Batavia Arak Maatschappij door de architect  J.H. Slot. We hebben hier te maken met een vroeg gebruikte stijl van de Amsterdamse School. Aan de gevel vinden we versieringen van apen en olifantenkoppen. Wie de maker is van deze kunstwerkjes, is onzeker. Het blijkt dat dit nergens in de archieven te vinden is, maar er circuleren drie mogelijke namen: Jaap Kaas, Johan Altorf en/of Jan Trapman.

JAAP KAAS - Gedenkteken Cuypers

Van 1925 tot 1936 maakte Jaap Kaas deel uit van een groep beeldhouwers dat in aanmerking kwam voor de opdrachten uit de gemeentelijk steunkrediet. Kaas voerde in totaal acht opdrachten voor Kunstzaken uit. Eén van deze opdrachten hakte hij in 1927: een gedenksteen met figurale zijstukken (Sint Barbara en Sint Joris en de draak) ter nagedachtenis van dr. P.J.H.Cuypers, de bouwmeester van het Rijksmuseum. De steen werd geplaatst in de westmuur van de onderdoorgang van het Rijks. 

BOUDEWIJN BOLLEE - Stegosaurus en Tiranosaurus

                                                Tyrannosaurus                                                                         Stegosaurus

Boudewijn Bollee deed in 1906 als jongen van 12 jaar zijn entree in Artis. Zo van de lagere school bij “de apen”. Het reptielenhuis werd zijn domein. Toen hij een jaar of dertig was begon hij te boetseren van de aan zijn zorgen toevertrouwde dieren. Als er in Artis een jubilaris was, werd hij verblijd met “een beeldje van Bollee”. De beeldhouwer van Artis, Jaap Kaas, gaf hem in het begin wel eens wat aanwijzingen, maar verder was hij autodidact. In 1953 maakte Bollee de prehistorische hagedis Stegosaurus. In werkelijkheid was deze planteneter negen meter lang, maar “om geen algehele zonsverduistering teweeg te brengen”, zoals Bollee het uitdrukte, bracht hij hem tot tweederde van de ware grootte terug. Een jaar later maakte Bollee een familielid van de Stegosaurus, de vleesetende Tyrannosaurus. Dit was een van de verschrikkelijkste roofdieren welke ooit heeft bestaan. Deze Tyrannosaurus is vijf meter hoog en achttien meter lang. Deze beelden zijn vervaardigd van beton en hebben later een kunststof coating gekregen, omdat de beelden al snel scheuren gingen vertonen. Nog altijd zijn deze prehistorische reuzen, veilig achter het hek, te bewonderen vanaf de Plantage Middenlaan.

bron: Ons Amsterdam jaargang 9 pagina 249 e.v.

JAAP KAAS – Vier jaargetijden

winter en herfst

 zomer en lente

Aan het pand Minervalaan hoek Gerrit van der Veenstraat heeft Jaap Kaas sluitstenen gehakt met de voorstelling ‘De Vier Jaargetijden’. Naast de vrouwen die de vier jaargetijden verbeelden, zien we een boer met een spade, een zaaiende boer, een oogstende boer en een boer met fruitoogst. Op de hoeken zijn ook nog panfluit spelende faunen met bokken te bewonderen. Deze beeldhouwwerken dateren uit 1928.

JAAP KAAS – Hangbuikzwijn

In het Nijlpaardengebouw in Artis staat een bronzen beeldje van Jaap Kaas. Dit Hangbuikzwijntje uit 1960 is door de familie Kaas geschonken aan de dierentuin. Een groot deel van zijn leven heeft Kaas gewijd aan het onderwijs. De leerlingen vonden veel baat bij zijn encyclopedische kennis. Wanneer hij het antwoord op een vraag schuldig moest blijven, werd dit binnen de kortste keren rechtgezet. Ook stelde hij zich open voor de persoonlijke problemen van zijn leerlingen. Een mooi voorbeeld van deze vertrouwelijke rol wordt gegeven in een lange brief die Kaas in 1943, vanuit zijn onderduikadres, aan Jan Meefout schreef. Daarin gaat Kaas uitvoerig in op het probleem dat zijn oud-leerling hem had voorgelegd, namelijk wat ‘liefde’ inhoudt. “Met zo’n vraag stapte je naar Kaas, en dan kreeg je altijd een goed antwoord,” aldus Jan Meefout.

bron: Leven en werk van beeldhouwer-tekenaar Jaap Kaas, Jan Teeuwisse, 1987

JAAP KAAS – Voederende pelikanen

Op de hoek van de Gibraltarstraat en de Doggersbankstraat is in de gevel een steen geplaatst ter herinnering aan de bouw van het pand in 1936. Afgebeeld zijn twee pelikanen die hun jongen voeren. Deze gevelsteen is gemaakt door Jaap Kaas. De beeldhouwer zei hier over: “… Uitgaande van de gedachte, dat een nest bij ons associaties in het leven roept aan warmte en huiselijkheid, terwijl ook het bijeenbrengen van materiaal en het ineenvlechten van takjes en riethalmen tot een stevig geheel vaak als symbool wordt gebruikt voor het scheppen van een eigen home, leek mij dit motief voor versiering aan woningbouw zeer geschikt. (…) De pelikaan leek mij uiterst geschikt, zoowel uit decoratief oogpunt als om de legende van zelfopoffering, om het dier geweven, waardoor de bewoners wel gevleid zullen zijn, daarmede vergeleken te worden. Waar de pelikaan zijn nest bouwt aan de waterkant of zelfs in het water, is er een overeenkomst te vinden met de huizenbouw in ons drassig land.”

bron: Leven en werk van beeldhouwer-tekenaar Jaap Kaas, Jan Teeuwisse, 1987

ANTOON RÄDECKER - Wibaut, Staal, Vorkink, Hulshoff, De Graaf, Tjaden, Keppler en Abrahams

Op de twee zuidelijke hoeken van de Minervalaan en de Gerrit van der Veenstraat zien we beeldhouwwerk uitgevoerd door Toon Rädecker uit de periode 1925-1929. De conditie van de beelden op de zuidoostelijke hoek was erg slecht en in 2005 zijn er replica’s geplaatst. Aan de buitenzijde van de kapitelen van de arcades vinden we portretten van een achttal mannen, vier aan iedere zijde van de straat, met daaronder attributen. Het zijn belangrijke Amsterdammers uit die tijd: de wethouders Wibaut en Abrahams, de directeuren van Bouw- en Woningtoezicht Keppler en Tjaden, de directeur van Publieke Werken De Graaf en leden van de schoonheidscommissie, de architecten Staal, Vorkink en Hulshoff. De attributen onder de portretten verwijzen naar de bouwkunst (passer, hamer en beitel) en naar de stad (stadswapen). Ook wordt verwezen naar specifieke functie van de geportretteerde, zoals bij Wibaut (wethouder financiën) met munten en boeken. Leuk om te vermelden is dat bij de replica van laatst genoemd portret de guldens zijn vervangen door euromunten. Overigens zijn de beelden van de muzikanten op de hoeken het werk van beeldhouwer Jaap Kaas.

bron: Kunst aan de straat, 2009