ALEXANDER SCHABRACQ – Mbulu Ngulu

Op de Oostenburgergracht op de hoek met de Czaar Peterstraat staat een Afrikaans beschermingsbeeld bovenop een peperbus. Mbulu Ngulu is de titel van het beeld en betekent letterlijk in de West-Afrikaanse Bantu-taal ‘de verbeelding van de geest van de dode’. Deze Mbulu Ngulu, gemaakt in 1991, is van de hand van Amsterdamse beeldhouwer Alexander Schrabracq. Als je goed naar het geheel kijkt valt er een lichaam in te herkennen. In ieder geval een hoofd. Weliswaar in de vorm van een oranje rugbybal met roodwitte hoorns, paarse uitsteeksels en een grote inham in het midden met daarin drie gele ballen, maar niettemin een hoofd, en niet zo’n kleintje ook. Geen toeval, want in de West-Afrikaanse beeldenkunst is het groot afbeelden van dit lichaamsdeel gebruikelijk om de concentratie van spirituele krachten te benadrukken. In feite is niets toevallig aan dit beeld. Zo symboliseert het gat in het midden de desintegratie van het lichaam na de dood en hebben ook de paarse stangen een reden om uit het hoofd te steken. Ze verwijzen naar de uitstraling van de geest. Deze symboliek is geheel West-Afrikaans, ondanks dat dit een moderne versie van de oorspronkelijke reliekhouder is. De Mbulu Ngulu is een beschermer van de doden. De Kota-stam uit het West-Afrikaanse Gabon vervaardigde beelden om geesten van voorouders te verbeelden en te vereren. Ze werden traditioneel uit hout gesneden, bedekt met brons en op een mand met overblijfselen van een voorouder geplaatst. In tijden van crisis werden ze gevraagd om advies en versterking van krachten. Desgevraagd konden de beelden ook een overspelige vrouw tot wanhoop drijven. In de 20e eeuw raakten ze uit de gratie en werden verbannen of verwoest. Om niet af te dwalen, wat doet een Afrikaanse reliekhouder dan toch op een zuil vol met reclameposters in het centrum van Amsterdam? Simpel genoeg: hij vervult zijn oorspronkelijke functie en waakt over het drukke kruispunt. Alleen waakt hij hier over de levenden in plaats van de doden. Omdat de Mbulu Ngulu traditioneel op een mand met overblijfselen van een voorouder geplaatst werd, staat hij nu bovenop een peperbus. Het is een simpel beeld, ‘een hoofd op drie pootjes’ en een beschermer. Mocht je dus een keer oversteken op dit kruispunt, dan weet je dat er een Mbulu Ngulu over je waakt. 

Bron: Babel, Maandblad van de Faculteit der Geesteswetenschappen UvA, Jrg. 17 nr 3, nov.2008.